Yıkama SSS

Konfeksiyon mamulünün tutum kazanması ve görüntü efektinin değişmesi olayına kısaca Parça yıkama denmektedir. Yıkanacak mamulün ne tür bir yıkamaya tabi tutulacağı aşağıdaki kriterlere göre belirlenmelidir.

TAŞ YIKAMA
ENZİM YIKAMA
AĞARTMA
NORMAL YIKAMA
SİLİKON YIKAMA
KUM YIKAMA
BUZ YIKAMA
KAR YIKAMA
RODEO İŞLEMİ

Ponza taşı adı verilen doğal taşlarla yapılan yıkama şeklidir.
Mamulün inceliğine ve kalınlığına veya istenen efektin azlığına ve çokluğuna göre değişik boyutlarda taşlar kullanılabilir. Burada önemli olan mamulün taşa ve fiziki sürtünmelere dayanıklı olmasıdır. Biz yıkamayı fiziko-kimyasal bir olay olarak adlandırmaktayız. Fiziki olaylar mamulün taşla, bir diğer mamulle ve de makina ile olan temasıdır. Fakat son yıllarda konfeksiyon ürünlerinde istenen yüksek dayanıklılık nedeni ile yıkama işlemleri içine kimyasallar da girmeye başlamıştır. Enzimler bunların başlıcalarından biridir. Taşla beraber enzim kullanılarak daha kısa sürede belirgin bir efekte ulaşılarak mamule zarar vermeden yıkama işlemi bitirilmektedir. Taş yıkama işleminden sonra yapılan durulama, ağartma yumuşatma işlemleri de bu yıkama isimlerine ön ek olarak kullanılmaktadır. Taş yıkama + ağartma, enzimli taş yıkama, ağır taşyıkama, taş yıkama+silikon yumuşatma gibi isimler en sık kullanılanlarıdır.

Organik mikroorganizmaların yıkama işlemlerinde kullanılması yıkama olayına yeni bir anlam katmıştır. Yukarıdaki paragrafta anlatıldığı gibi taşla beraber mamüle kazandırdığı tutum enzimi vazgeçilmez bir yıkama unsuru haline getirmiştir. Haşıl sökücü enzimler (alfa-amilaz bazlıdır) ön yıkamada kullanılır. Taş enzimleri (Selüloz bazlı olanları tercih edilmektedir) taş yıkamada kullanılır. Tüy dökücü enzimler (asit bazlıdır) tüylenmiş veya tüylenmeye müsait mallarda kullanılmaktadır. Bu enzimler Tencel veya viskon içeren mamullerde çok sık kullanılmaktadır.

Soldurma veya süperlame adları da kullanılarak yapılan yıkama işlemidir. Taş yıkamadan veya normal yıkamadan (rinse) sonra yapılan bir indirgeme reaksiyonudur. Potasyum permanganat veya Sodyum hipoklorit (HYPO) kullanılarak yapılır Avrupa'da glikoz ile de yapılmaktadır fakat oldukça pahalı bir yöntemdir. Bu ağartma işlemlerinden sonra çok iyi bir nötralizasyon şarttır. Nötralizasyon işlemi usulüne uygun yapılırsa hiç bir yan tesir olmaksızın bu işleme tabi tutulan mamuller kullanılabilir.

Rinse olarak bilinir. Sadece yumuşatıcı kullanılarak yapılan yıkama şeklidir. Rinse yıkamalı mamuller çok boya verdiği için tüketici uyarılmalıdır. İndigo boyayı fiske etmek mümkün olmadığı için boya vermeyi önlemek mümkün değildir.

Silikon yağı adı ile bilinen makro veya mikro emülsiyonlar halinde kullanılan yumuşatıcılarla yapılan yumuşatma işlemidir.

Çok dikkatle yapılması gereken bir yıkamadır. Kullanım kurallarına uyulmadan yapılan yıkama işlemleri sonrasında silikon lekesi oluşabilir. Bu tür lekeleri çıkarmak mümkün olmamaktadır.

Esas itibarı ile en küçük boyutlardaki ponza taşları ile yapılan yıkama işlemleridir. Yıkama terminolojisinde taş yıkama adı altında geçmektedir. Özellikle örgü mamullerde kullanılır. Bazen de akar boyalı örgü veya dokuma mamullerinin yıkaması da bu şekilde yapılır.

Denim mamullerinin çok açık tonda mavi renge indirgenmesi işlemidir. İstenilen renge ulaşmak için çok fazla hipo veya permanganat kullanıldığından nötralizasyon işlemleri çok iyi yapılmalıdır. Hipoklorit miktarının fazla olması nedeni ile mamulde zayıflama olacağı bilinmelidir. Bu tür yıkamada sararma riski diğer yıkamalara göre daha fazladır.
Bu yüzden buz yıkama yapılmış mamullerin depolanma ve vitrinde sunuş şartlarına çok dikkat etmek gerekir. Bu mamullerde kullanılan aksesuarlar aşırı hipoklorit kullanımı nedeniyle kötü yönde etkilenerek pas ve leke sorunları çıkarır. Lycralı kumaşlarda lycra bozulmasına sebep olan buz yıkama bu tip kumaşlarda permanganat kullanılarak yapılır.

İndirgen kimyasal maddelerin kapiler özellikteki ponza taşına emdirilmesi sonrasında sadece taş ve malın muameleye tabi tutulması işlemidir. Ortamda su gibi katalizör bir ortam olmadığından fiziki sürtünme had safhadadır. Bu sebeple bu uygulamaya tabi tutulacak mamullerin çok dayanıklı olması gerekmektedir.

Denim mamullere uygulanan bir işlemdir. Basınçlı ince ve özel bir kumun mamule uygun bir basınçla püskürtme işlemidir.

Tint işlemi kısaca kirletme boyası olarak adlandırılabilir. Normal boya prosesinin kısaltılması suretiyle yapılan bu işlemde haslıklar normal boya prosesine nazaran daha düşüktür.

1.Buruşmazlık işlemleri ( Wrinkle free)
2.Bıyık ve zımpara işlemleri 
3.Kırma işlemleri
4.Degrade ve batik işlemleri
5. Ağartma yöntemi ile fırça ve püskürtme işlemleri
6. Destroy işlemleri (yıpratma)
7. Lokal tint işlemleri

Buruşmazlık işlemleri sırasında kullanılan polimer esaslı kimyasallar mukavemet kaybına neden olabilir. Bu işleme tabi tutulan mamuller 4-5 ev yıkamasına dayanıklıdır. 

Bıyık ve zımpara işlemleri bir çeşit zımparayı mamulün istenilen bölgelerine sürterek çizgi efekti veya bölgesel sürtünmeyle eskimişlik efekti vermek için yapılan işlemlerdir.

Kırma işlemlerinde de sorun aynıdır. Çünkü aynı esasta kimyasallar kullanılmaktadır.

Ağartma ile yapılan bitim işlemlerinde de düzgünsüz efektler elde edilir. 

Destroy işlemleri mamulün belli bölgelerine istenen türde ve özel aparatlarla yapılan yıpratmaların genel adıdır.

Lokal tint işlemi adından da anlaşılacağı gibi mamulün değişik bölgelerine püskürtme yöntemi ile değişik boyarmaddelerin atılma işlemidir. 

Yukarıda adı geçen işlemler insan eliyle değişik aparatlarla yapıldığından üretime getirilen mamullerin birbirinin tıpa tıp aynısı olması mümkün değildir. Yapılan numune ile üretim malı arasında farklar olacaktır. Kısacası mamullerin birbirine %100 uyumu mümkün değildir. Bu ayrıntıların bilinerek bu tür üretimleri kabul etmek gerekir. 

Tüm yıkamalar ve özel işlemler denim mamullere uygulanmaktadır. Denim mamuller indigo boyarmadde ile boyandığından bu boyama tipinin yıkama da yaşattığı riskleri de bilmek gerekir. 

İndigo boyarmadde ile boyalı kumaşlarda boyanın kimyasal yapısı itibarı standardı yüksek tutmak zordur. Boyanın çabuk efekt almaya müsait oluşu, kumaş lotlarındaki farklılıkların fazla olması yıkamada standardı yakalamayı zorlaştırır.

Yukarıda adı geçen tüm yıkamalar denim mamullerde uygulanmaktadır. Yalnız gabardin, özellikle renkli gabardin mamullerde ağartma ve rodeo yıkamalar çok fazla kullanılmaz. Dokuma mamullerin yıkanmasında özellikle kumaş yapısı, iplik tipi, dikiş ipliği tipleri temel kriterlerdir. Bunlarla beraber metal aksesuar, etiket, brode, nakış gibi özellikler içeren unsurlar önemle üzerinde durulması gereken unsurlardır. 

Mamulün serbest bir yıkama ve kurutma işlemine tabi tutulması çekme değerleri üzerinde büyük bir etkendir. Bu sebeple kumaşların sanfor işlemleri, çekme testlerinin sağlıklı yapılması üretimi kolaylaştıracak ve olası fireleri en aza indirecektir. Çekmeyi en çok etkileyen faktör serbest kurutmadır. Parça yıkama yapılan tesislerde 80C sıcaklıklar üzerinde çalışan kurutmalar oldukça risklidir şok kurutmalar çekmeyi yüksek oranda etkiler. Uzun süreli kurutmanın çekmeyi olumsuz yönde etkilediği sıkça tartışılır. Fakat yaptığımız araştırmalar sürenin değil sıcaklık derecesinin ve de hatalı yapılan çekme değerleri testlerinin bu sonucu doğurduğudur. Bu tür testleri bir kaç defa sağlamasının alınması çok faydalı olacaktır.

Bilindiği gibi örgü mamulleri yıkama işlemlerinde en riskli grubu oluşturur. Yıkamaya gidecek mamulün kumaş halindeyken yapılacak bitim işlemleri (ram sanfor, şardon, baskı) çok dikkatle yapılmalı ve yıkama tesisleri ile sıkı irtibat kurulmalıdır. Özellikle taş yıkamaya tabi tutulan örgü mamullerde penye iplikler tercih edilmelidir. Dikiş iplikleri dayanıklı seçilmeli ve ince mamullerde (özellikle 20/1, 30/1 süprem ve pike mamuller) uygun dikiş iğneleri tercih edilmelidir. Örgü mamullerde tüylenme hadisesi çokça görülmektedir. Bu sorunu gidermek için tüy dökme işlemi (anti pilling işlemi) yapılmaktadır. Fakat uygulama sırasında elyafta oluşan gramaj kaybı ve mukavemet düşüşü bu tür mamullere özel bir ilgi gerektiğini ortaya koymaktadır. 

Örgü mamullerde çekme testleri çok önemlidir özellikle may dönmesi ve aşırı çekmeler problem yaratmaktadır. Sorunun çözümü kumaş halinde yapılacak bitim işlemleri sayesinde daha da kolay olacaktır.